در نگاه کلی ممکن است این دو واژه به یک معنی و مفهوم به نظر برسند؛ اما در حقیقت این‌طور نیست. اگر خوب به مفاهیم این واژه‌ها دقت کنید متوجه تفاوت خوشخطی با خوشنویسی خواهید شد. در واقع خوشنویسی و خطاطی مفهوم خوشخطی را در بردارند؛ اما نمی‌توان گفت هر فرد خوشخط، قطعاً یک خوشنویس است. در این مقاله قصد داریم به این موضوع بپردازیم و در مورد تفاوت خوشخطی با خوشنویسی نکاتی را متذکر شویم.
خوشنویسی چیست؟
خوشنویسی هنر زیبا نویسی و خوش نوشتن است. خوشنویس کسی است که با استفاده از قلم و خودنویس یا هر نوع ابزار دیگری، خطوط را به شکل زیبا بر روی کاغذ می‌آورد. در خوشنویسی، حروف و واژه‌ها از نظام و قواعد خاصی پیروی کرده و در قالب مشخصی ارائه می‌شوند.
اما تنها این کافی نیست. هنر خوشنویسی تلفیقی از دانش، اخلاق و عرفان است و از همین روست که تأثیر شگرفی بر روح انسان می‌گذارد. در کنار جنبه‌های تصویری و درک زیبایی‌های آن، هنر خوشنویسی ارزش کلامی نیز دارد. بنابراین ورای زیبانویسی، هر پیام نهفته در کلمات و عبارات، عواطف درون را به هیجان آورده و موجب تزکیه نفس و تعالی روح می‌شود.
تفاوت خوشخطی با خوشنویسی در چیست؟
آیا تا به حال به تفاوت خوشخطی با خوشنویسی فکر کرده‌اید؟ یا اینکه این دو عبارت را به یک مفهوم دانسته و هر فرد خوشخط را خوشنویس پنداشته‌اید؟ «حمیدرضا قلیچ‌خانی» کتابی دارد به نام «فرهنگ واژگان و اصطلاحات خوشنویسی و هنرهای وابسته». به گفته وی خوشنویسی به معنی زیبانویسی از روی یک سری اصول و قواعد خاص و تعریف شده است. به اذعان وی خوشنویس کسی است که این اصول و قواعد را آموزش دیده و خط را خوش و نیکو بنویسد. در مقابل، خوشخطی یعنی خطی که روشن و خوانا باشد.
پس در نگاه اول متوجه می‌شویم که تفاوت خوشخطی با خوشنویسی در آموزش و تعلیم دیدن است. خوشنویسی نیاز به تعلیم و تمرین کردن دارد. یک فرد برای خوشنویس شدن، راهی طولانی و دشوار در پیش رو داشته و باید صبور و باحوصله باشد. برخی دیگر از تفاوت‌های خوشنویسی با خوشخطی عبارتند از:
- خوشنویسی به ابزار و لوازم نوشتاری مخصوصی نیاز دارد. برای نوشتن یک نامه اداری با خط خوب و خوش، حساسیتی برای انتخاب نوع کاغذ و خودکار وجود ندارد. اما یک خوشنویس برای خلق اثر هنری خود به انتخاب لوازم مرغوب و مناسب حساس است و به ابزار مخصوص نیاز دارد.
- یکی از مهمترین تفاوت خوشخطی با خوشنویسی در نوع نگارش حروف و کلمات است. نوشتن حروف و واژه‌ها در خوشنویسی بر پایه یک سری قواعد خاص و بر مبنای اصول هندسی و ریاضی است.
- تفاوت دیگر خوشخطی با خوشنویسی در قالب ارائه آن است. آثار خوشنویسی عموماً در عمارت‌ها، بناهای مذهبی و تاریخی، کتیبه‌ها و تابلوها به کار رفته و در معرض دید همگان قرار می‌گیرد.
- خوشخطی مهارتی تقریباً ذاتی است. این نکته از همان سال‌های بدو ورود به مدرسه مشخص می‌شود. ممکن است شما نیز با دستخط تعدادی از شاگردان یک کلاس در دوره ابتدایی برخورد کرده و آن را با هم مقایسه کرده باشید. در این بین ممکن است برخی را خوشخط و برخی را بدخط بدانید. در مقابل، خوشنویسی مهارتی اکتسابی است و به تعلیم، تمرین و ممارست نیاز دارد. هیچ خوشنویسی ذاتاً خوشنویس به دنیا نمی‌آید. شاید بتوان گفت آموزش و تعلیم دیدن در عرصه خوشنویسی هرگز تمامی ندارد. چرا که یک خوشنویس هر روز به دنبال بهتر شدن و کسب درجات برتر در این زمینه است.
- همه ما دوست داریم زیبا و خوشخط بنویسیم. اما خوشنویسی مقوله‌ای تخصصی است که همه انسان‌ها به دنبال آن نمی‌روند و به کسب مهارت در این زمینه علاقه نشان نمی‌دهند.
- خوشنویسی مانند همه آثار هنری، حامل انتقال پیامی خاص به مخاطب و موجب برانگیختن هیجانات درونی در بیننده است. در حالی که هر دست‌نوشته‌ای فقط با هدف خوانده شدن و درک و دریافت مفهوم اصلی آن نوشته می‌شود.
فواید خوشخطی و زیبا نویسی
به نظر شما کسب یک موقعیت شغلی عالی به چه ویژگی‌هایی بستگی دارد؟ مدرک تحصیلی؟ فن بیان؟ اعتماد به نفس؟ شما برای به دست آوردن موقعیت مطلوب و مورد نظر خود چقدر به تأثیر زیبا نویسی اندیشیده‌اید؟
اگر برای یافتن موقعیت شغلی به یک شرکت مراجعه نمایید، قطعاً باید یک سری فرم پر کنید. چنانچه دستخط خوبی داشته باشید، در همان برخورد اول، ذهنیت خوبی از خود برجا می‌گذارید. چه بسا افرادی بوده‌اند که به دلیل داشتن دستخط بد، از به دست آوردن موقعیت‌های بهتر در کار و زندگی محروم شده‌اند. همین مسأله می‌تواند دلیل محکمی باشد تا تمرین خوشنویسی و خوشخط شدن را شروع کنید. در ادامه، دیگر فواید خوشخطی را با هم مرور می‌کنیم:
- دستخط زیبا تأثیر مثبتی بر روح و درون نگارنده می‌گذارد. مخاطب نیز با دیدن یک خط زیبا از این بهره روحی بی‌نصیب نمی‌ماند.
- یک دستخط زیبا و خوب بر مخاطب تأثیر بهتری می‌گذارد. به خصوص اگر در مکتوبی نیاز و خواسته‌ای را با شخصی در میان گذاشته باشید، داشتن دستخط زیبا در اجابت آن بی‌تأثیر نخواهد بود.
- داشتن دستخط خوش و زیبا موجب افزایش شأن و منزلت انسان در اجتماع است. به یاد دارم که در دوران مدرسه، دانش‌آموزان خوشخط نسبت به بقیه برتری داشتند و مورد توجه معلمان و مسئولین مدرسه بودند. این گروه از دانش‌آموزان همیشه در فعالیت‌های فرهنگی حضور مثبت داشتند و مفید واقع می‌شدند. این حس مفید بودن در روحیه انسان اثر خوبی می‌گذارد و موجب ارتقاء اهداف و انگیزه‌های وی می‌شود.
- دستخط خوب کمک می‌کند که مخاطب، دست‌نوشته را به درستی خوانده و متوجه مقصود ما بشود. متنی که با خط خوش و بدون ابهام نوشته شده باشد، برای مخاطب قابل فهم خواهد بود. شاید شما نیز مکتوباتی از دیگران داشته‌اید که بدخط و ناخوانا بوده است. در چنین شرایطی به جز کنار نهادن مکتوب، چه کار دیگری می‌شود انجام داد؟
- ميزان نمره‌ای که یک دانشجو یا دانش‌آموز می‌تواند دریافت کند با دستخط وی ارتباط مستقیم دارد. بارها شده که دانشجو یا دانش‌آموزی به نمره خود اعتراض داشته و ادعا کرده‌اند که پاسخ را درست نوشته‌اند. تنها به این دلیل که دستخط بدی دارند و مصحح قادر به خواندن آن نبوده است از دریافت نمره محروم مانده‌اند.
ارتباط خوشخطی با خصوصیات فردی انسان
هر کسی با دیدن خط خوش به وجد می‌آید و ممکن است ویژگی‌هایی از فرد نگارنده در ذهن خود تصور کند. صفات و ویژگی‌هایی مانند:
- دقت و تلاش: برای خوشخط نوشتن بدون شک باید دقت کافی از خود نشان داد. برای خوشخط شدن باید تلاش کرد و به قدر کافی پشتکار داشت.
- منظم بودن: دستخط شما مانند آیینه‌ای است که خصوصیات فردی‌تان را منعکس می‌کند. کسی که زیبا و با نظم می‌نویسد، قاعدتاً در امور دیگر نیز منظم است. به عبارتی، زیبایی نوشته نشان می‌دهد که شما چقدر به نظم و انضباط اهمیت می‌دهید.
- متعهد بودن: رعایت زیبایی در نوشته نشان‌دهنده تعهد و احترام فرد به هویت خود است. کسی که به هویت خود احترام می‌گذارد، بدون شک در قبال دیگران و وظایفی که به وی محول می‌شود متعهد خواهد بود.
- اعتماد به نفس: داشتن دستخط زیبا به افزایش اعتماد به نفس کمک می‌کند. خوشخطی یک نوشته نشان می‌دهد که فرد نگارنده از اعتماد به نفس خوبی برخوردار است.
چگونه زیباتر بنویسیم؟
حال که با فواید و آثار زیبا نوشتن آشنا شدیم، این سؤال پیش می‌آید که چگونه خوشخط بنویسیم تا از مزایای آن بهره‌مند شویم. در ادامه نکاتی را عرض می‌کنیم که در این مورد می‌تواند راهگشا باشد.
- یک الگو و مدل مناسب پیدا کنید: برای شروع، ابتدا یک الگوی مناسب انتخاب نمایید. اگر در این زمینه در سطح مبتدی هستید، از فونت‌های آسان‌تر شروع کنید. فراموش نکنید که از همان ابتدا باید دقت و تمرکز خود را افزایش دهید.
- سعی کنید درشت بنویسید: درشت‌نویسی باعث می‌شود حرکت خطوط را سریع‌تر یاد بگیرید و تسلط بیشتری روی آن داشته باشید. برای این کار می‌توانید از خودکارهای ضخیم‌نویس استفاده کنید.
- در کلاس‌های آموزشی شرکت کنید: حضور در کلاس‌های آموزشی در کنار اساتید برجسته به شما کمک می‌کند برای خوشخط نوشتن روش‌های صحیح و اصولی را به کار بگیرید.
- هم‌زمان از شانه و دستتان استفاده کنید: هنگام نوشتن، تنها دست نباید درگیر باشد. اگر فشار تنها بر روی دست و انگشتان شما باشد، زود دچار خستگی شده و تمرکز کافی نخواهید داشت. بنابراین باید از شانه‌های خود نیز کمک بگیرید. در این صورت به راحتی می‌توانید خطوط پیچیده را بنویسید.
- حرکات قلم را کنترل کنید: کنترل صحیح قلم به بهتر شدن دستخط شما کمک می‌کند. خودکار را نباید به صورت سفت و محکم در دست گرفت. چرا که موجب می‌شود تسلط و کنترل کافی بر روی حرکت قلم نداشته باشید.
- صبر و حوصله داشته باشید: مهمترین قدم در آموزش خوشخطی، صبر و تمرین مداوم است. اگر به قدر کافی تمرین کنید، اصول خط، ملکه ذهن شده و شکل حروف در خاطرتان حک می‌شود.
جمع‌بندی
زیبانویسی و داشتن خط خوش از مهارت‌هایی است که امروزه یادگیری آن احساس می‌شود. در کنار داشتن این مهارت، برخی دوست دارند خوشنویسی را به صورت حرفه‌ای بیاموزند و آن را دنبال کنند. همانطور که در این مقاله به نکاتی درباره تفاوت خوشخطی با خوشنویسی اشاره کردیم، این دو مقوله از هم جدا هستند. به این معنی که الزاماً هر خوشخطی، خوشنویس نیست. با این همه، هم از یک دست‌نوشته زیبا همانقدر می‌توان لذت برد که از یک اثر خوشنویسی شده توسط یک هنرمند بنام.
سوالات متداول
۱. تفاوت خوشخطی و خوشنویسی چیست؟
خوشخطی به زیبا نوشتن با رعایت نظم و خوانایی گفته می‌شود، در حالی که خوشنویسی یک هنر است که بر اساس قواعد خاصی مانند نسبت‌ها، ترکیب‌بندی و جریان حروف شکل می‌گیرد.
۲. آیا هر فرد خوشخطی می‌تواند خوشنویس باشد؟
خیر، خوشنویسی نیاز به آموزش حرفه‌ای، تمرین مستمر و آشنایی با سبک‌های مختلف مانند نستعلیق، شکسته یا ثلث دارد، در حالی که خوشخطی بیشتر به سلیقه و دقت فرد بستگی دارد.
۳. برای خوشنویسی حتماً باید از قلم نی استفاده کرد؟
در خوشنویسی سنتی، قلم نی ابزار اصلی است، اما در خوشخطی می‌توان از خودکار، مداد یا ماژیک نیز استفاده کرد. البته برخی خوشنویسان امروزه از قلم‌های دیجیتال برای خلق آثار خود بهره می‌برند.
