مرکب یکی از مهمترین و کاربردی‌ترین ابزار خوشنویسی است. مرکب خوشنویسی در دو نوع مایع و خشک تولید و به بازار عرضه می‌شود. در این مطلب قصد داریم شما را با مرکب و راه های جلوگیری از کپک زدن مرکب آشنا کنیم. ممکن است در مورد نحوه نگهداری از مرکب خوشنویسی سؤالاتی در ذهن شما پیش آمده باشد. مطمئن باشید در صورت استفاده صحیح و مراقبت از مرکب می‌توانید از کپک زدگی و خراب شدن آن جلوگیری کنید. در این خصوص ما راهکار‌هایی را به شما ارائه خواهیم داد. با به کارگیری این راهکارها می‌توانید مرکب را برای مدت طولانی نگه دارید و از آن استفاده کنید.
مرکب خوشنویسی چیست؟
مرکب یکی از ابزارهای اصلی خوشنویسی با قلم است. این ماده به شکل مایعی رنگی است که برای خطاطی و طراحی مورد استفاده قرار می‌گیرد. مرکب در بازار یا از نوع مایع است و یا از نوع خشک. مرکب مایع در واقع مرکب آماده و قابل استفاده است. اما مرکب خشک را قبل از استفاده باید در مقدار مشخصی از آب حل کرد.
- بخوانید: مهمترین اصطلاحات خوشنویسی
مواد سازنده مرکب خوشنویسی
مرکب خوشنویسی از یک سری مواد و ترکیبات خاص به دست می‌آید. در ادامه به مواد تشکیل دهنده مرکب اشاره می‌کنیم:
- دوده: این ماده سیاه رنگ در اثر سوختن چوب و ذغال به وجود می‌آید. دوده به عنوان رنگدانه اصلی در مرکب‌های مشکی به کار می‌رود.
- صمغ عربی: صمغ عربی ماده چسبناکی است که در ساخت مرکب مورد استفاده قرار می‌گیرد. برای اینکه مرکب، حالت روان و یکنواخت داشته باشد، به ترکیبات آن صمغ عربی اضافه می‌شود.
- زاج: زاج، ماده‌ای کریستالی و سفید رنگ است که از معادن استخراج می‌گردد. این ماده در از بین بردن بوی نامطبوع و افزایش ماندگاری مرکب مؤثر است.
- مازو: مازو یک ماده طبیعی و کروی شکل است که از درخت بلوط حاصل می‌شود. وجود این ماده موجب می‌گردد که مرکب در مقابل نور مقاومت بالایی داشته و تغییر رنگ ندهد.
- بخوانید: از چه کاغذ خوشنویسی استفاده کنم؟
انواع مرکب خوشنویسی
یکی از عوامل تعیین کننده زیبایی خط در هنر خوشنویسی با قلم، استفاده از مرکب مرغوب و باکیفیت است. میزان کیفیت مرکب بستگی به مواد به کار رفته در آن دارد. به طور کلی مرکب خوشنویسی از نظر مواد تشکیل دهنده به دو نوع مرکب طبیعی و مرکب شیمیایی تقسیم می‌شود.
- مرکب طبیعی: برای ساخت مرکب‌های طبیعی از مواد طبیعی مانند دوده، صمغ عربی و آب استفاده می‌شود. مرکب طبیعی کیفیت بالاتر و در عین حال ماندگاری بیشتری دارد. این مرکب‌ها در برابر نور و عوامل محیطی مانند گرما و رطوبت مقاومت بالایی دارند و تغییر رنگ نمی‌دهند.
- مرکب شیمیایی: این مرکب‌ها از موادی مانند جوهر نمک و اکسید آهن ساخته می‌شوند. مرکب‌های شیمیایی در مقایسه با مرکب‌های طبیعی از کیفیت پایین‌تری برخوردارند. این مرکب‌ها در برابر عوامل محیطی مقاومت چندانی ندارند و با گذشت زمان تغییر رنگ می‌دهند. همه این عوامل موجب شده که مرکب‌های شیمیایی در مقایسه با مرکب‌های طبیعی قیمت پایین‌تری داشته باشند. پیشنهاد می‌شود در مواقعی که کمتر کار می‌کنید یا می‌خواهید آثار خود را برای مدت طولانی حفظ کنید از مرکب طبیعی استفاده نمایید.
چه عواملی در انتخاب مرکب خوشنویسی مؤثر است؟
شناخت راه های جلوگیری از کپک زدن مرکب به نگهداری طولانی مدت مرکب کمک می‌کند. با این حال هنگام خرید این محصول باید یک سری نکات را نیز در نظر داشت. همه این عوامل برای صرفه‌جویی در هزینه‌ها میتواند مؤثر باشد.
- نوع مرکب: امروزه در بازار ایران انواع مرکب خوشنویسی به فروش می‌رسد. مرکب خوشنویسی عموماً به انواع خشک، مایع، طبیعی و شیمیایی دسته‌بندی می‌شود. شما می‌توانید با توجه به سلیقه، نیاز و بودجه‌ای که می‌خواهید برای خرید مرکب صرف نمایید، محصول مورد نظر خود را تهیه کنید.
- میزان غلظت مرکب: یکی دیگر از عوامل مؤثر در انتخاب مرکب، میزان غلظت آن است. مرکب‌ها در انواع رقیق و غلیظ تولید می‌شوند. مرکب‌های غلیظ پوشش‌دهی بالایی دارند و برای مدت طولانی میتوان از آن استفاده کرد. تنها با حل کردن کمی آب در این مرکب‌ها میتوان غلظت آن را در حد متعادل قرار داد.
- رنگ مرکب: مرکب خوشنویسی علاوه بر رنگ مشکی در رنگ‌های متنوع تولید می‌شود. همین تنوع رنگ میتواند به کار شما جذابیت بیشتری ببخشد.
- ماندگاری مرکب: گفتیم که مرکب‌های طبیعی، دوام و ماندگاری بیشتری دارند. استفاده از این مرکب‌ها برای آثاری مانند تابلو خط که قرار است برای مدت طولانی نگهداری شود مناسب‌تر است. در این صورت اثر شما تا مدت‌ها زیبایی و کیفیت خود را حفظ کرده و تغییر رنگ جوهر در آن مشاهده نمی‌شود.
روش‌ها و راه های جلوگیری از کپک زدن مرکب
مرکب و جوهر خوشنویسی با گذشت زمان و در اثر عواملی مانند گرما ممکن است دچار کپک زدگی شود. روش‌ها و راه‌هایی وجود دارد که به کمک آن میتوان از بروز چنین مشکلاتی جلوگیری کرد. از جمله:
استفاده از دوات مسی برای جلوگیری از کپک زدن مرکب
یکی از راه‌های جلوگیری از کپک زدن مرکب این است که مرکب را در دواتی از جنس مس نگهداری کنید. دوات مسی از مرکب در برابر عواملی مانند نور و گرما محافظت می‌کند. چنانچه دوات مسی در دسترس نبود، می‌توانید تکه‌ای ورق مسی تهیه کرده و داخل دوات قرار دهید.
تهیه محلول ضد کپک با الکل سفید و نیستاتین
استفاده از الکل سفید برای جلوگیری از کپک زدن مرکب میتواند مؤثر باشد. برای این کار، یک قاشق غذاخوری الکل سفید را با یک قطره داروی ضد قارچ نیستاتین مخلوط کرده، سپس آن را در نیم لیتر آب مقطر به همراه کمی نمک حل کنید. از این محلول می‌توانید برای رقیق کردن مرکب استفاده نمایید. این محلول تأثیر زیادی در جلوگیری از کپک زدن مرکب دارد.
استفاده از لیقه باکیفیت و ضد قارچ
بهتر است از لیقه ابریشم مرغوب و باکیفیت استفاده کنید، زیرا لیقه‌های نامرغوب به علت داشتن قارچ ممکن است باعث کپک زدن مرکب شوند. همچنین می‌توانید کمی پودر صابون بر روی لیقه بریزید، آن را با مقداری آب بجوشانید و پس از خشک شدن، در دوات قرار دهید. این کار قارچ‌های موجود را از بین می‌برد و به ماندگاری مرکب کمک می‌کند.
نحوه آماده‌سازی مرکب و نگهداری اولیه
نحوه آماده کردن مرکب در ماندگاری آن مؤثر است. پس از ریختن مرکب روی لیقه در داخل دوات، درب آن را به مدت سه تا چهار روز باز بگذارید و مرکب را کمی رقیق‌تر کنید (با آب مقطر). روزانه چند بار با قلم بر روی لیقه ضربه بزنید. بعد از چند روز می‌توانید درب را ببندید؛ اما بهتر است روزانه چند دقیقه آن را باز بگذارید تا مرکب هوا بخورد.
نگهداری مرکب در یخچال
نگهداری مرکب در یخچال باعث حفظ کیفیت آن می‌شود. برودت و هوای سرد مانع کپک زدن و تغییر رنگ مرکب خواهد شد.
دوری از رطوبت و استفاده از گلاب برای رفع بوی بد
از نگهداری مرکب در مکان‌های مرطوب پرهیز کنید، زیرا رطوبت باعث کپک زدن و بدبو شدن مرکب می‌شود. در صورت بدبو شدن، میتوان مقدار کمی گلاب به مرکب اضافه کرد.
استفاده از ضد کف برای جلوگیری از کپک
کف کردن مرکب یکی از دلایل اصلی کپک زدن آن است. برای جلوگیری از این مشکل، از ماده‌ای به نام ضد کف مرکب استفاده کنید. کافی است چند قطره از این ماده (مانند محصول ضد کف ساج) را روی مرکب بریزید. این ماده بی‌رنگ است و رنگ جوهر را تغییر نمی‌دهد.
چند نکته در مورد مرکب و جوهر خوشنویسی
در خصوص استفاده و نحوه نگهداری از جوهر خوشنویسی نکاتی وجود دارد که در ادامه به آن اشاره می‌کنیم:
- ظرفی که مرکب در آن ریخته می‌شود نباید خیلی کوچک باشد. استفاده از ظرف‌های دهانه گشاد مناسب‌تر است؛ زیرا عمل مرکب‌برداری راحت‌تر صورت می‌گیرد.
- سعی کنید از لیقه ابریشمی استفاده کنید. این لیقه‌ها پرز نداده و کیفیت کار شما را بهتر نشان می‌دهند.
- برای رقیق کردن مرکب از آب مقطر استفاده کنید. ریختن آب در مرکب بهتر است با قطره‌چکان صورت بگیرد.
- قبل از استفاده از مرکب، آن را خوب به هم بزنید و با قلم، میزان غلظت آن را بررسی کنید.
- اگر از مرکب مشکی استفاده می‌کنید قبل از استفاده، ظرف آن را به خوبی تکان دهید. این کار باعث می‌شود ناخالصی‌های موجود در مرکب ته‌نشین گردد. در مورد مرکب‌های رنگی چون ناخالصی‌های کمتری دارند الزامی به این کار نیست.
- برای نگهداری مرکب از ظرف‌های دربسته استفاده کنید تا خشک نشود.
- مرکب را در تماس با نور مستقیم خورشید قرار ندهید. گرما و نور خورشید، رنگ مرکب را تغییر میدهد.
سخن آخر
مرکب خوشنویسی در انواع مختلف، تولید و روانه بازار می‌شود. مطلبی که در اینجا حائز اهمیت می‌باشد نحوه نگهداری و جلوگیری از کپک زدن مرکب است. به همین منظور در این مطلب سعی کردیم شما را با راه های جلوگیری از کپک زدن مرکب آشنا کنیم. این روش‌ها به شما کمک می‌کند مرکب را برای مدت طولانی‌تری نگه دارید و از آن استفاده کنید.
سوالات متداول
- چرا مرکب خوشنویسی کپک میزند؟
کپک زدن معمولاً به دلیل وجود رطوبت، آلودگی یا نگهداری نامناسب مرکب در محیط گرم و مرطوب رخ میدهد. - چطور میتوان از کپک زدن مرکب جلوگیری کرد؟
مرکب را در جای خشک و خنک نگهداری کرده، درب ظرف را محکم ببندید و از ابزار تمیز برای برداشتن مرکب استفاده کنید. چند قطره الکل نیز میتواند از رشد کپک جلوگیری کند. - اگر مرکب کپک زد، می‌شود از آن استفاده کرد؟
اگر کپک سطحی باشد، میتوان آن را جدا کرد و مرکب را صاف کرد. اما اگر بو، رنگ یا غلظت آن تغییر کرده، بهتر است دور ریخته شود.
